Rwanda – Centraal

30 Augustus + 2 – 10 September 2013
Stukje geschiedenis: De Rwandese genocide
Geen vrolijk onderwerp, maar het hoort wel bij Rwanda. De geschiedenis van Rwanda liet de afgelopen 100 jaar al verschillende grote problemen zien waarbij velen de dood vonden als gevolg van haatgevoelens onder bepaalde bevolkingsgroepen. Vanaf 1990 begonnen de onrusten weer en op alle fronten werd haat gezaaid tussen de Hutu en Tutsi groepen.Terwijl in 1993 het Arusha vredesakkoord tussen de Tutsi en de Hutu-regering werd getekend waren radicale Hutus bezig met de voorbereiding van een coup. Het verdrag was bedoeld om de democratisering te stimuleren, maar ondertussen verspreidden de Hutu op grote schaal AK-47’s, granaten en machetes. In 1994 pakten de Hutu in Rwanda de machetes, hakbijlen en hamers weer op. Met propaganda werden de Hutu opgejut en aangestuurd. In het overwegend ongeletterde Rwanda had de radio een ongekend groot bereik. Met racistische toespraken werd de Hutubevolking opgejut tegen de Tutsi-minderheid.

Op 6 april 1994 barstte de bom. Een vliegtuig met daarin president Habyarimana werd neergeschoten. Nog diezelfde dag begon de eliminatie van politieke tegenstanders en startte de genocide op de Tutsi wat ook wel de‘grote schoonmaak’ werd genoemd. Binnen enkele uren breidde het geweld zich uit van de hoofdstad naar afgelegen gebieden. Overal in het land werden wegversperringen opgeworpen. Gewapende Hutu kregen de opdracht Tutsi-rebellen tegen te houden en uit te roeien. Dit gebeurde in een zeer hoog tempo en op gruwelijke wijze. Uiteindelijk bleken er ruim een miljoen Rwandezen te zijn omgekomen in 100 dagen tijd. Een vreselijke gebeurtenis in de recente geschiedenis. Hoewel de Rwandezen positief gestemd zijn over de toekomst is dit iets om niet te vergeten, daarom zijn er dan ook overal in het land gedenkplaatsen ingericht.

Murambi Genocide Memorial Center
2 Murambi Genocide Memorial Centre-002tWij brachten een bezoek aan het Murabi Memorial Center bij Gikongoro. In deze school in het zuiden van Rwanda zijn gedurende vier dagen in april 1994 ongeveer 50.000 Tutsi op gruwelijke wijze om het leven gebracht. De tentoonstelling in het museum toonde ons de geschiedenis van de genocide. We liepen naar buiten, richting de klasgebouwen. Murambi is gelegen op de top van een heuvel. Het is niet voor niets dat de Hutu de Tutsi hier naartoe dreven, vanwege de locatie is de plaats perfect te controleren. Wie probeerde te vluchten, liep direct in de armen van de strijders die de heuvel bewaakten.

De gids was een van de weinige die de genocide overleeft heeft. Zijn vader is voor zijn ogen doodgeschoten en ook zijn moeder en 10 broers en zussen zijn overleden. Hij was 19 jaar toen het gebeurde en heeft alles dus zeer bewust meegemaakt, dit maakte extra indruk op ons. Ook het feit dat hij vertelde dat de kwalificatie voor Hutu of Tutsi erg discutabel was was voor ons moeilijk te bevatten. Het waren geen groepen of stammen die al eeuwenlang bestonden, de nieuwe indeling werd gemaakt naar aanleiding van sociale klasse en uiterlijk kenmerken. Een grote of platte neus, de intelligentie en een bezit van meer of minder dan 10 koeien speelden een rol. Slimme mensen met een platte neus en meer dan 10 koeien werden zonder twijfel bij de Tutsi ingedeeld.

Duizend lichamen lagen opgebaard in verschillende klaslokalen: baby’s, kleine kinderen, mannen en vrouwen. De meesten waren naakt, anderen hadden nog wat resten van kleding aan. Velen lagen in krampachtige en afwerende houdingen. Sommigen hadden kapotte schedels, anderen gebroken voeten of armen. Bij een enkeling was nog een stukje haar te herkennen. De penetrante geur zullen we niet snel vergeten. 5 Lake Muhazi-017tDe lichamen die we zagen vormen maar een fractie van het aantal mensen dat hier op brute wijze werd vermoord. De anderen werden begraven in één van de massagraven rondom de school. Murambi lag in de zogenaamde ‘zone turquoise’ die na de genocide enige tijd onder de controle van de Fransen kwam te staan. Wat zij aantroffen moet verschrikkelijk zijn geweest. De rol van de Fransen, die tussen de schoollokalen hun kampementen opsloegen en hun vlag hesen, is echter omstreden. Het bord op één van de massagraven heeft verder geen toelichting nodig:‘French soldiers were playing volley here’. Onder de indruk en met een gevoel van verslagenheid maar ook ‘dit hopelijk nooit meer’ verlieten wij Murambi.

Butare
Onderweg naar Butare kwamen we groepen mannen in oranje en roze uniformen tegen die onder begeleiding van een bewaker op weg waren naar hun werkplaats. Dit waren gevangenen die een taakstraf hadden gekregen en moesten werken aan de wederopbouw van het land. We zagen ze werkzaam bij bouwprojecten maar ook bij wegwerkzaamheden.

Tot 1965 was Butare de belangrijkste stad van Rwanda, daarna werd Kigali tot hoofdstad benoemd. Butare is nu vooral belangrijk vanwege haar grote universiteit en wordt daarom beschouwd als het intellectuele en culturele centrum van het land. Gekleed in toga met gekleurde sjerpen, compleet met hoed en met een voldane en trotse blik op het gezicht, zo liepen vele net afgestudeerden door de stad. De feestmuziek en diploma uitreikingsplechtigheden versterkte het zelfvertrouwen van deze jonge mensen. Butare is de hoofdstad van de provincie Huye en sommigen noemen de stad daarom ook Huye. In de tijd van de Belgische kolonisatie heette het Astrida, naar de Belgische koningin Astrid. De Belgen schonken de stad de mooie Kathedraal, de grootste van Rwanda. 3 Butare-032tVoor veel internationale hulporganisaties gold Butare als uitvalsbasis, we zagen hier meer grote en dure auto’s dan waar ook in het land. De parkeerplaatsen en terrassen bij de restaurants waren gevuld met mensen van oa het World Food Programme, het Rode Kruis, War Child, Plan en World Vision. Bij het Ibis hotel kregen wij een plekje toegewezen op de parkeerplaats. Grote vogels keken toe vanuit de grote boom. Apen sprongen van tak naar tak en de kleintjes deden tikkertje op de tafel.

Kibungo
4 Rondom Kibungo-032t,jpgDit levendige stadje vormde onze volgende tussenstop voor een aantal dagen. Bij de kleine stalletjes onderhandelden we met handen en voeten over de prijs voor de tomaatjes en avocado. Bij het kleine supermarktje konden we niet echt slagen, we hadden nu geen schoonmaakmiddelen, kerstspullen, koekjes of sterke drank nodig. Met slechts een pak vruchtensap verlieten we het winkeltje. In de hoofdstad Kigali zouden we wel weer meer inkopen doen. Grote groepen kinderen liepen in hun uniform naar school en keken giechelend naar ons. De 7-9 jarigen waren dapperder, regelmatig kregen we een hand toegestoken en brachten ze heel serieus hun Engelse zinnetjes in praktijk: ‘Good morning, how are you? I’m fine thank you. My name is Rachel, nice to meet you’. Hun juf zou weer trots op ze zijn!

Meren
4 Rondom Kibungo-002tVanuit Kibungo maakten we een uitstapje naar Mugesera merengebied. Een rode zandweg met eindeloze bananenplantages afgewisseld met kleine huisjes. Overal liepen mensen en hoorden we de kinderen ‘Karibu’ = welkom roepen. Fietsen vol gepakt met grote bananentrossen en waterjerrycans werden de berg opgeduwd. Een enkeling maakte het zich gemakkelijker en pakte een hendel aan de achterkant van een vrachtwagen vast om zich zo omhoog te laten sleuren. De vele fietsenmakers hadden het druk om hun werk af te krijgen maar ze kregen voortdurend nieuwe aanvoer van lekke banden, losse kettingen en niet werkende remmen. De kinderen speelden met oude banden, maakten er een hoepel of hoela hoep spel van.

Akagera National Park-015tDe moerasgebieden rondom de meren deden dienst als rijstvelden, er werd hard gewerkt om een goede oogst te krijgen. Anderen gebruikten het meer om de was te doen, vrolijk gekleurde kledingstukken lagen op de struiken te drogen. Het metershoge riet werd gekapt en op de fietsen geladen om later dienst te kunnen doen als dakbedekking of bouwmateriaal. De kleigrond perste men in mallen en nadat de zon haar best had gedaan om het te drogen werden de stenen gebruikt om huizen mee te bouwen. Anderen kozen voor een houten constructie die afgesmeerd werd met gladde klei, een methode die we ook al eerder in Ethiopië gezien hadden. Enkele dorpjes waren inmiddels aangesloten op een eenvoudig elektriciteitsnetwerk. De telefoon had overal bereik en deze werd dan ook weer veelvuldig gebruikt. Ieder klein winkeltje verkocht prepaid airtime, de reklame van de verschillende telecom aanbieders schreeuwden van de gevels.

Akagera National Park-267tDe meren verschilden erg in hun omvang en helaas waren de meesten slechts van grote afstand te bekijken. De vele vogels die zich in dit gebied ophouden kregen wij dan ook niet echt te zien aangezien ze vooral bij het water zaten. Bij het Muhazi meer zaten we heerlijk in het gras in een prachtig aangelegde tuin van het Muazi watersport restaurant terwijl de libellen om ons heen fladderden en een otter nieuwsgierig zijn koppie boven het water uitstak. Bij zonsondergang kwamen de vele krijsende vleermuizen uit de bomen om op jacht te gaan. Vanaf 5:30 uur de volgende ochtend hoorden we de kinderen alweer langs komen om water uit het meer te halen. Met zware jerrycans op hun hoofd bleven ze vol verbazing staan toen ze ons ontdekte, dit was tenslotte geen gebruikelijke kampeerplek.

Kigali
Hoewel Kigali de hoofdstad van Rwanda is was het hier lang niet zo druk als in de andere grote steden die we gezien hebben. We werden hartelijk ontvangen door Johan en Mirjam van de Nederlandse ambassade en we genoten van hun mooie tuin, het heerlijke zwembad en de wasmachine. We lieten ons verwennen in diverse restaurants.

Rwachta
Rwanda bleek voor ons vooral een land te zijn waar ons geduld op de proef gesteld werd en waar we erg veel moesten wachten. Het kleine land wat we van plan waren om vrij snel door te steken kreeg van ons dan ook de bijnaam Rwachta. 1,5 uur wachten tot de ijskoude pizza kwam was heel normaal, het duurde bijna 3 uur voordat het omelet klaar was, ze doen hier dus aan voortafelen ipv natafelen wat wij gewend waren. Soms duurde het 20 minuten voordat de rekening gebracht werd en vervolgens nog 35 minuten voordat het wisselgeld er was maar ja, dan hadden we ook het natafelen er weer bij, echt haast hadden we niet (hooguit te weinig geduld..). De post spande echter de kroon: een envelop die we vanuit Nederland verwachtte deed er 2,5 week over om aan te komen! Tot die tijd moesten we wachten….. maar wij vermaakten ons best, genoten van het mooie land en het zonnetje en lazen nog maar een boek.

Foto album Rwanda Centraal:


Tussendoor een uitstapje naar Akagera National Park in Rwanda….